شاخک‌های بینی که به آن‌ها توربین (Nasal Turbinates) نیز گفته می‌شود برجستگی‌های دیواره بینی هستند که در گرم و مرطوب کردن هوای تنفسی نقش دارند. این شاخک‌ها بر اثر عوامل مختلف ممکن است که بزرگ شوند و راه تنفسی را مسدود کنند که در نتیجه آن مشکلات تنفسی ایجاد خواهد شد. در این مقاله در خصوص بزرگی شاخک‌های بینی و راه‌های درمان آن صحبت شده است.
شاخک بینی چیست؟
شاخک‌های بینی برجستگی‌های استخوانی دیواره بینی هستند که روی آن‌ها را لایه‌ای از مخاط فرا گرفته است. این شاخک‌ها به شکل قفسه‌هایی در دو حفره بینی قرار گرفته‌اند. در هر حفره سه شاخک فوقانی، میانی و تحتانی وجود دارد. شاخک‌های فوقانی همان طور که از اسمشان هم مشخص است بالاتر از شاخک‌های دیگر قرار گرفته‌اند و اندازه‌شان نیز کوچک‌تر از سایر شاخک‌هاست.
عملکرد شاخک‌های بینی
شاخک‌های بینی به منظور افزایش سطح پوششی حفره بینی به وجود آمده‌اند. بر مخاط شاخک‌های بینی میلیون‌ها مژه قرار دارد که وظیفه آن‌ها گرم و مرطوب کردن و تصفیه هوای تنفسی است. این مژه‌ها با حرکت خود به میزان زیادی سبب دفع میکروب‌ها و آلودگی موجود در هوای تنفسی می‌شوند تا هوای نسبتا پاکیزه و گرم به شش‌ها برسد.
علت بزرگ شدن شاخک‌های بینی
در لایه مخاطی شاخک‌های بینی رگ‌های خونی بسیاری وجود دارد. افزایش خون‌رسانی به این ناحیه سبب بزرگ شدن شاخک‌های بینی شده که در نتیجه آن سطح تماس مژه‌ها با هوای تنفسی بیشتر شده و عملکرد تصفیه هوا بهتر انجام می‌شود.
به صورت طبیعی در اکثر افراد بینی دارای یک سیکل است که طی آن شاخک بینی یک طرف به مدت یک الی چهار ساعت بزرگ و متورم شده که در پی آن شاخک حفره دیگر جمع می‌شود. این موضوع به تغییر جهت در حین خواب کمک می‌کند و سبب جلوگیری از زخم بستر می‌شود.
گاهی این سیکل طبیعی از بین می‌رود و شاخک بینی خارج از سیکل خود بیش از حد معمول بزرگ شده و گرفتگی بینی ایجاد می‌کند. از مهم‌ترین دلایل این موضوع، حساسیت، آلرژی و ابتلا به سرماخوردگی و سایر عفونت‌ها است.
علائم و تشخیص بزرگی شاخک‌های بینی
زمانی که شاخک‌های بینی بیش از اندازه بزرگ شوند به ویژه اگر بیمار مبتلا به سایر مشکلات تنفسی از جمله انحراف بینی باشد، ممکن است راه تنفسی مسدود شود. بسته شدن راه تنفسی علاوه بر ایجاد اختلال در تنفس می‌تواند موجب شود که تخلیه ترشحات سینوس به راحتی انجام نشود و عفونت سینوس یا سینوزیت ایجاد شود. خون دماغ شدن نیز یکی دیگر از علائم بزرگی شاخک‌های بینی است که در بعضی افراد ایجاد می‌شود.
گاهی افراد به پزشک مراجعه می‌کنند و اظهار دارند که مبتلا به انحراف بینی هستند، اما بعد از معاینه مشخص می‌شود که شاخک‌های بینی آن‌ها بزرگ شده است.
بزرگی شاخک بینی بر اساس معاینه بالینی پزشک و همچنین علائم بالینی بیمار تشخیص داده می‌شود. گاهی به منظور تشخیص دقیق، پزشک ممکن است از اندوسکوپ استفاده کند. در موارد بسیار نادری نیز CT اسکن از بینی تجویز می‌شود.
درمان بزرگی شاخک بینی
روش‌های مختلفی برای درمان بزرگی شاخک‌های بینی وجود دارد که هر پزشک ممکن است رویکرد خاصی به این منظور داشته باشد. در مواردی که بزرگی شاخک‌های بینی خفیف باشد، غالبا با استفاده از داروهای ضد حساسیت و یا حاوی کورتون مشکل بیمار برطرف شده و شاخک‌ها به اندازه طبیعی خود باز می‌گردند. اما اگر مشکلات بیمار حاد باشد، عمل شاخک بینی توصیه می‌شود.
عمل شاخک بینی
عمل شاخک بینی که به آن توربینوپلاستی نیز گفته می‌شود به دو روش قابل انجام است. در روش اول قسمت بسیار کوچکی از شاخک بریده و یا سوزانده می‌شود، اما باید این کار با دقت لازم انجام شود تا میزان زیادی از مژه‌ها برداشته نشده و در عملکرد شاخک‌ها اختلال ایجاد نشود.
روش دوم عمل شاخک بینی به این صورت است که ابتدا در لایه مخاطی شاخک برش ایجاد شده تا به استخوان دسترسی پیدا شود. در مرحله بعد قسمتی از استخوان اضافه برداشته می‌شود تا به این ترتیب فاصله میان شاخک و تیغه بینی بیشتر شود. با توجه به این که در این روش لایه مخاطی دست‌کاری نمی‌شود، عملکرد شاخک نیز تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد.
لازم به ذکر است که این جراحی به صورت سرپایی و بدون نیاز به بیهوشی کامل انجام می‌شود و نیازی به بستری شدن در بیمارستان نیست.
جراحی شاخک بینی همزمان با عمل زیبایی بینی نیز قابل انجام است. عمل زیبایی بینی یک نوع جراحی پلاستیک است که هم توسط متخصص گوش و حلق و بینی و هم توسط جراح پلاستیک قابل انجام است. اگر لازم باشد که در کنار اصلاح ظاهری بینی مشکلات تنفسی مانند بزرگی شاخک بینی نیز برطرف شود، لازم است که جراحی توسط متخصص گوش و حلق و بینی انجام شود.
عوارض عمل شاخک بینی
در صورتی که در حین عمل شاخک بینی، به میزان زیادی از لایه مخاطی برداشته شود، شاخک‌های بینی نمی‌توانند عملکرد طبیعی خود را حفظ کنند و هوای تنفسی را گرم و مرطوب نمایند. در نتیجه، حفره بینی خشک و پوسته پوسته شده که در نتیجه آن فرد احساس سوزش در بینی خود خواهد داشت.
هزینه عمل شاخک بینی
با توجه به این که جراحي شاخک بینی به منظور رفع مشکلات تنفسی بیمار انجام می‌شود، شرکت‌های بیمه هزینه‌های مربوط به آن را پرداخت می‌کنند.
مراقبت‌های بعد از عمل شاخک بینی
یکی از نکات حائز اهمیت در هر جراحی که برای رسیدن به نتیجه مطلوب لازم است، مراقبت‌های بعد از جراحی است. حتما در خصوص مراقبت‌های بعد از عمل شاخک بینی از دکتر خود سوال‌های لازم را بپرسید تا بدون هیچ مشکلی دوره بهبود بعد از عمل را پشت سر گذاشته و به نتیجه دلخواه خود برسید.
بعد از جراحی، گرفتگی بینی و ترشحات خونابه امری طبیعی است. گرفتگی بینی ناشی از تورم داخل بینی بوده که بعد از یک هفته بهبود پیدا می‌کند. درد بعد از عمل اندک است و با داروهای مسکن برطرف خواهد شد.
ممکن است از شما خواسته شود که بعد از جراحي، بینی خود را با سالین یا سرم نمکی به صورت منظم شست و شو دهید. آب‌رسانی بینی به وسیله سرم نمکی در بهبود عملکرد شاخک‌های بینی نقش دارد. این آب‌رسانی سبب می‌شود که مخاط سفت و غلیظ شاخک‌ها از بین برود و مژه‌ها بتوانند با سرعت لازم و طبیعی خود حرکت کنند. همچنین این کار سبب بازگشت جریان خون طبیعی به شاخک‌ها می‌شود.
نکات مرتبط با عمل شاخک بینی
انحراف بینی
تیغه بینی، در حالت طبیعی حفره بینی را به دو راه مساوی تقسیم می‌کند. تقسیم فضای حفره بینی به این دلیل است که در صورت یکی بودن آن گردش هوای ایجاد شده ممکن است مانع از تنفس بهینه شود. همچنین دو قسمت بودن راه تنفسی از انتقال عفونت از یک سمت به سمت دیگر جلوگیری می‌کند.
زمانی که انحراف بینی ایجاد می‌شود، تیغه بینی منحرف شده و راه تنفسی در یک سمت بسته‌تر از سمت دیگر می‌شود که این موضوع در عملکرد بینی اختلال ایجاد کرده و سبب بروز مشکلات مربوطه می‌شود.
جراحی مجازی بینی
جدیدترین روش جراحی زیبایی بینی که با بهره مندی از تکنولوژی اسکن و شبیه سازی سه بعدی انجام می‌شود، توانسته است گامی بزرگ در راستای افزایش رضایت متقاضیان جراحی بینی از نتیجه جراحی، بردارد. جراحی مجازی بینی، تا حد بسیار زیادی به متقاضی که قصد عمل بینی دارد، کمک می‌کند تا نتیجه جراحی بینی خود را پیش از انجام جراحی ببینید. طبیعی است که بیشترین استرس برای متقاضیان جراحی بینی، مربوط به نتیجه جراحی است، زیرا متقاضی جز تصور ذهنی، هیچ تصویر دقیقی از چهره بعد از جراحی خود ندارد.
ولی در دنیای امروز که روز به روز در حال پیشرفت است، متقاضی جراحی زیبایی می‌تواند با توجه به اسکن سه بعدی و طراحی سه بعدی صورت و بینی خود، از زوایای مختلف، نتیجه عمل خود را به صورت مجازی و سه بعدی مشاهده کند و نظرات خود را ترسیم شده به جراح خود اعلام کند و در خصوص هر نقطه از بینی خود، نتیجه حاصله از عمل بینی را به صورت مجازی مشاهده کند. به طور مثال متقاضی می تواند قوس بینی خود را تغییر دهد تا حدی که مشاهده کند کدام حالت، موجب می‌شود اجزای بینی و چهره با یکدیگر تناسب بیشتری داشته باشند. در ادامه با مراحل جدیدترین روش جراحی بینی که در آن متقاضی جراحی، می تواند پیش از جراحی، چهره خود را مشاهده کند و با ابزار دقیق مهندسی به آن فرم طراحی شده برسد، آشنا خواهید شد.
اسکن سه بعدی بینی
اسکن سه بعدی صورت از تمامی زوایای چهره بدون استفاده از هیچگونه اشعه ای، انجام می شود. تصویر برداری سه بعدی موجب می شود، جراح و متقاضی جراحی بینی بتوانند تمامی تغییرات مورد نظر را به صورت مجازی بر روی چهره، اعمال نمایند.
قالب کنترلی
مهندسین طراح طب بر اساس طراحی سه بعدی و آنالیز تغییرات بینی، ابزار دقیقی را برای کنترل روند جراحی به منظور رسیدن به فرم دلخواه متقاضی، به عنوان قالب کنترلی، طراحی کرده و با جدیدترین پرینترهای سه بعدی آن را می‌سازند.
این ابزار به جراح این امکان را می‌دهد تا در حین جراحی، فرم بینی را با آن چک کند. اگر قالب بر روی بینی کاملا منطبق نشود، جراح باید تغییراتی را اعمال کند تا بتواند به فرم مورد نظر و طراحی شده، دست یابد. به عبارت دیگر، پایان زمان جراحی، زمانی است که قالب کنترلی به طور کامل بر روی بینی قرار بگیرد.
بنابراین با استفاده از این ابزار (قالب‌های کنترلی)، نگرانی متقاضی جراحی بینی بر طرف خواهد شد که جراح چگونه می‌تواند به فرم ایده آل و طراحی شده برسد.
قالب‌های کنترلی برای انواع بینی‌ها (گوشتی، استخوانی، ترمیم بینی، انحراف بینی و ...) کاربرد دارد و هر قالب مختص به فرم طراحی شده همان فرد می‌باشد و برای فرد دیگری کاربرد ندارد.
هنگامی که قالب کنترلی یا همان قالب بینی طراحی شده متقاضی ساخته می‌شود، در روز جراحی به همراه اطلاعات جراحی و عکس‌های دو بعدی فرد، به کلینیک جراحی ارسال میگردد؛ از آن رو عکس و تصاویر سه بعدی و یا تصاویر اسکن سه بعدی به همراه آنالیز دقیق تغییرات بینی در بورد اتاق عمل نصب میگردد. بنابراین با استفاده از این تکنولوژی، جراح با استفاده از ابزار دقیقی که بر اساس طراحی و سلیقه متقاضی ساخته شده است، جراحی خود را انجام می دهد. این امر توانسته است خطای جراحی را به حد بسیار زیادی کاهش دهد. بنابراین با افزایش دقت جراحی، رضایت متقاضیان جراحی بینی از نتیجه جراحی به صورت چشمگیری افزایش یافته است.